Прыгажосць нямецкага фарфору

21.09.2011 admin

Фарфор — высакародны і найбольш дасканалы выгляд керамікі. Ад усіх іншых відаў ён у той жа час адрозніваецца некаторымі іншымі ўласцівасцямі, напрыклад тым, што яго маса не толькі на паверхні, але і на зломе абсалютна белая. Характэрная таксама празрыстасць у найбольш тонкіх месцах чарапка. Складаецца фарфор з сумесі розных гатункаў гліны і з прасвечвае глазуры, якой пакрыты чарапок. Калі двойчы абпаленая фарфоравая маса пакідаецца без глазуры, як было прынята на некаторых парцалянавых заводах пры вырабе дробнай пластыкі, медальёнаў, радзей посуду, то такі фарфор называецца бісквітны.

Паглядзіце фільм, так хораша! http://www.meissen.com/

Неспрактыкаваныя парцалянам еўрапейцы ведалі яму сапраўдную цану. У старым святле фарфор або «белае золата» шанаваўся даражэй за сам высакароднага металу. У 18 стагоддзі фарфоравыя чарапкі устаўлялі ў залатую аправу і насілі на шыі ў выглядзе падвесак. Разам з іншымі каштоўнасцямі і прадметамі раскошы фарфоравыя вырабы і нават чарапкі захоўваліся ў царкоўных і дваранскіх скарбніцах.

Першыя спробы еўрапейцаў пераймаць кітайскім майстрам у вытворчасці фарфору прыйшліся на другую палову 15 стагоддзя, калі італьянскія саматужнікаў паспрабавалі вырабіць першую парцалянавую масу і зрабіць з яе посуд. Спробы апынуліся дарэмныя. Таксама дарэмна парцалянавую масу спрабавалі стварыць наступныя 200 гадоў у Італіі, Францыі, Англіі. Вынік быў заўсёды амаль адзін і той жа — эксперыментатары атрымлівалі матэрыял больш падобны на шкло, чым на фарфор. Паколькі такі навукі, як хімія ў тыя часы яшчэ не існавала, то еўрапейцы яшчэ ні адно стагоддзе ламалі галаву над кітайскай галаваломкай пад назвай парцалян. Прагрэс у гэтым, як апынулася, складаным справе, адбыўся ў Германіі пры двары саксонскага імператара Аўгуста. Гэты манарх вырашыў, што было б не дрэнна, наладзіць вытворчасць бліжэй — прама ў сябе ў Саксоніі.

У 1708 г. пасля доўгіх дарэмных спроб Ёган Фрыдрых Беттгер, малады алхімік, які ўсе свае сілы марнаваў на адкрыццё філасофскага каменя і ператварэнне ў золата матэрыялаў, якія не маюць дачынення да гэтага высакароднай металу, атрымаў-такі «чырвоную каменную масу» — керамічны матэрыял з гліны і чырвонай землі «болюса». Вынаходствам ровара, то ёсць стварэннем фарфору ён займаўся не адзін, разам з Эренфридом Вальтэрам фон Чирнхаусом, матэматыкам, фізікам і геолагам, які таксама патраціў шмат гадоў на адкрыццё фарфору. Чырвоная каменная маса была вельмі цвёрдай і пасля абпалу, вырабы можна было шліфаваць, паліраваць, упрыгожваць гравіраваных узорам або эмалевымі фарбамі, распісваць срэбрам ці золатам. Беттгер і Чирнхаус працягнулі працу над парцалянам і, у рэшце рэшт, ім пашанцавала. У 1709 году недалёка ад Дрэздэна, яны выявілі цэлыя залежы кааліну (белай гліны, галоўнага кампанента фарфоравай масы адказвае за яе пластычнасць). Менавіта гэтая знаходка дапамагла вырабіць сапраўдны белы цвёрды фарфор (pate dure).

Так у Еўропе сталі выпускаць сапраўдны фарфор, які па якасці не адрозніваўся ад кітайскага і нават пераўзыходзіў яго.

Пасля таго, як знайшлі каалін, у Мейссене, у крэпасці Альбрехтсбург ў 1710 годзе адкрылі мануфактуру па вытворчасці цвёрдага фарфору, яе ўзначаліў сам Беттгер. У 1713 г. мануфактура выпусціла першыя вырабы з фарфору. Калі фарфор толькі пачалі выпускаць, яго якасць было, мякка кажучы, далёка ад дасканаласці. Паверхня вырабаў мела шмат няроўнасцяў і нават пузырчатость. Такое недасканаласць майстры па-майстэрску хавалі за рэльефным узорам і ляпнінай. Але чым больш рабілі, тым больш ўдасканальвалі якасць фарфору, і ўжо хутка ў знарочыстай ляпніне і рэльефнасці патрэбы не стала — фарфор стаў па-сапраўднаму якаснай і раскошным.

Улады прынялі ўсе меры перасцярогі, каб тэхналогія вытворчасці засталася ў таямніцы. Рэцэптуру цвёрдага фарфору жніўня трымаў у такой жа таямніцы, як некалі кітайскія імператары, але ўтойваць ад свету «вялікі сакрэт» ён доўга не змог.

У 1718 годзе з Мейсенской мануфактуры ў Аўстрыю збег рабочы, прыхапіўшы з сабой рэцэптуру фарфору. І ўжо неўзабаве Аўстрыя абзавялася сваім фарфору. У 1717 годзе ў Вене наладзілі вытворчасць тонкіх сервізаў у стылі барока. Але не толькі Беттгер праславіўся адкрыццём формулы фарфору. Яго славу падзяліў суайчыннік Георг Генрых Махелейд, які некалькі пазней Беттгера, ў 1760 годзе адкрыў парцалянавую мануфактуру ў Зитцендорфе, княстве Шварцбург-Рудольштадт. Сёння гэта месца называецца Цюрынгія.

Нягледзячы на высокую якасць вырабаў, свайго фірмовага стылю ні ў формах, ні ў арнаменце ў мейсенской мануфактуры яшчэ не было. Аж да 1740-х гадоў майстры нямецкага фарфору капіявалі іх з кітайскіх узораў, парцалянавых, фаянсавых і металічных вырабаў.

Почырк мейсенской мануфактуры пачынае выпрацоўвацца толькі з прыходам Херольда. Ён і мастакі, тыя, што тварылі на мануфактуры пад яго кіраваннем, разумелі ўсю важнасць пытання, асаблівасць матэрыялу, з якім працавалі і яго дэкаратыўныя магчымасці. Самымі ўдалымі вырабамі з нямецкага фарфору таго часу гісторыкі лічаць прадметы побыту і вялікія вазы. Ваза адрозніваліся пластычнымі формамі, а бытавыя вырабы роспісам. На белы фон мастакі наносілі паліхромнай малюнак, у яркіх, гарманічных тонах, які глядзеўся вельмі высакародна і вытанчана, падкрэсліваючы беласць фарфору.

Як правіла, гэта былі «сухацветы» і «индианские» кветкі — так называюць матывы фруктовых дрэў, бамбука, півонь, хрызантэм, яркіх казачных птушак і міфічных драконаў.

Таксама Херольд стварае кампазіцыі ў стылі шинуазри — выкарыстоўвае матывы і стылістычных прыёмы сярэднявечнага кітайскага мастацтва. Так мейсенская мануфактура выпускае пазалочаныя фігуркі кітайцаў, а таксама фарфор з паліхромнай размалёўкай і з выявай экзатычных сцэнак. Становяцца папулярныя пейзажы і пастаральныя сцэны.

У 1730 годзе ўпершыню з’явіўся «цыбульных» або «луковый» дэкор, які не мае да лука ніякага дачынення, але адзін з самых вядомых і папулярных дэкораў. У яго аснове ляжаць ўсходнія арнаменты з выявамі граната. Яго інтэрпрэтаванае малюнак нагадвала цыбуліну, таму і роспіс назвалі «цыбульная».

Свайго росквіту мануфактура ў Мейсене дасягае ў 1730-х гадах, калі на фабрыку прыходзіць скульптар Ёган Іаахім Кендлер. У 1733-м яго прызначылі Галоўным скульптарам, на гэтым месцы ён замяніў І. Г. Кірхнер. У гэты ж час ствараюцца багатыя, яркія, «жывыя» фарфоравыя вырабы ў стылі ракако. У 1740-х гадах у малюнках пераважаюць кветкавыя матывы — гэта цэлыя букеты, гірлянды і асобна напісаныя кветкі — цюльпаны, ружы, гваздзікі. Так фармуецца почырк нямецкага мейсенского фарфору і з’яўляецца уласны стыль вядомы як «нямецкія кветкі». З прыходам Кендлера нямецкі фарфор перайшоў на новы этап развіцця. Менавіта яму імператар жніўня абавязаны парцалянавымі скульптурамі жывёл у натуральную велічыню, якімі упрыгожваўся «Японская палац».

Meissen на доўгія гады задала ў Нямеччыне моду на парцалянавую посуд, статуэткі, прадметы побыту і дэкору. У 1717 годзе адтуль у Аўстрыю збег прадпрымальны рабочы, прыхапіўшы з сабой рэцэптуру фарфору. Ужо праз год у 1718 годзе там адкрылася Венская мануфактура, якая толькі падагрэла дык вось ўзрослы цікавасць да фарфору. Яго папулярнасць была настолькі вялікая, што кожны заможны князь і феадал рабіў спробы адкрыць сваю вытворчасць. Але гэта было не так проста, улічваючы спецыфіку вырабу парцалянавых вырабаў, таму мануфактуры ў Мейсене і Вене яшчэ доўга былі манапалістамі ў вытворчасці цвёрдага фарфору.

Фарбы для роспісу на мануфактуры ў Meissen сёння робяць па тым жа рэцэптах, што і 300 гадоў таму, змешваючы ўсе кампаненты ці ледзь не ўручную, а іх на фабрыцы каля 10 тысяч розных адценняў. Амаль усё, што сёння ствараюць на мануфактуры — копіі вырабаў, якія рабіліся тут на працягу трох стагоддзяў. Зараз у Meissen вырабляюць каля 175 тысяч тыпаў парцалянавых прадметаў.

Але ёсць сярод стварэнняў Meissen і нетрадыцыйныя для мануфактуры вырабы. Так у 2000 годзе ў свеце з’явіўся першы орган, трубы якога былі зробленыя з фарфору Meissen. А ў 2002 годзе на вакзале Dresden-Neustadt была ўрачыста адкрыта фрэска «Самыя прыгожыя замкі, палацы і сады Саксоніі» зробленая з мейсенского фарфору. Яе плошча складае 90 кв.м. Гэта другая па плошчы і мастацкаму маштабе фрэска, створаная ў свеце, першае месца займае фрэска «Княжая працэсія». У 2007 годзе мануфактура Meissen адзначыла круглую дату — 300 гадоў з дня адкрыцця формулы белага цвёрдага еўрапейскага фарфору. У 2010 новы юбілей — 300-годдзе самой маркі Meissen.